Μωρά ακόμη πιο πρόωρα και ακόμη πιο μικρά

Οι άνθρωποι γίνονται όλο και πιο διστακτικοί στο να αποκτήσουν παιδιά. Και αυτοί όμως που αφήνουν μια εγκυμοσύνη να εξελιχθεί διαπιστώνουν ότι οι στατιστικές δεν είναι με το μέρος τους. Εχουν αυξηθεί οι πιθανότητες για έναν ανεπιθύμητο πρόωρο τοκετό. Αλλοι το αποδίδουν στις συνθήκες δουλειάς των γυναικών και στις ουσίες που αναγκάζονται να εισπνέουν σε ορισμένους χώρους, άλλοι στο άγχος και στην πίεση να συνδυαστούν καριέρα και εγκυμοσύνη. Ο,τι και να είναι πάντως η αιτία, σε όλες τις κλινικές οι νεογνολόγοι μαζί με τους άλλους ειδικούς γιατρούς φαίνονται αποφασισμένοι να μετέρχονται κάθε μέσο προκειμένου να κρατήσουν στη ζωή τις καινούργιες υπάρξεις που έρχονται στον κόσμο.

Στη δεκαετία του '70 ένα βρέφος με βάρος 750 ως 1.000 γραμμάρια δεν είχε πολλές πιθανότητες να επιζήσει. Σήμερα το 60% των παιδιών αυτών όχι μόνο τα βγάζει πέρα αλλά στη συντριπτική τους πλειονότητα είναι σε θέση μέσα σε δύο χρόνια να έχουν εξαφανίσει τις διαφορές σε βάρος από τα άλλα που ευτύχησαν να απολαύσουν εγκυμοσύνη εννέα μηνών. Στο μέλλον όμως φαίνεται πως οι προσπάθειες θα προχωρήσουν σε ακόμη μικρότερα πρόωρα βρέφη. Και όταν λέμε ακόμη μικρότερα εννοούμε ότι στη Γερμανία δοκιμάζονται μέθοδοι για τη συντήρηση στη ζωή νεογνών που γεννήθηκαν τέσσερις ολόκληρους μήνες πιο νωρίς, ζυγίζουν μόλις μισό κιλό και δεν έχουν μήκος παραπάνω από 40 εκατοστά!

Εννοείται πως τα μικρούλια αυτά, σύμφωνα με μια καινούργια μέθοδο των γερμανών γιατρών, είναι καλωδιωμένα τελείως από την πρώτη στιγμή όπου βγαίνουν στο φως. Οχι μόνο παρακολουθούνται με αισθητήρες καρδιά, θερμοκρασία, πίεση, συγκέντρωση οξυγόνου και διοξειδίου του άνθρακα στο αίμα, αλλά ειδικό μηχάνημα δίνει στους πνεύμονες προθερμασμένο αέρα. Εμπλουτισμένο με την απαραίτητη υγρασία γιατί στην κατάσταση όπου βρίσκονται τα πρόωρα αυτά βρέφη δεν είναι σε θέση να αναπνεύσουν αυτόνομα.

Εγκέφαλος και πνεύμονες είναι τόσο λίγο εξελιγμένοι που αντικειμενικά υπάρχουν πολλές πιθανότητες για μόνιμες βλάβες στο μέλλον. Γι' αυτό οι γιατροί προσπαθούν να αποφύγουν τις εξαιρετικά κρίσιμες αιμορραγίες των πρώτων ωρών, όπου το αίμα εξαιτίας μιας θρόμβωσης μπορεί να ανακατευτεί με το εγκεφαλικό υγρό. Σε συνεχή εγρήγορση, μόλις διαπιστώσουν μια τέτοια κατάσταση πρέπει να τοποθετήσουν τεχνητή αρτηρία για να κατεβάσει το αίμα σε ένα αγγείο λίγο πριν από την καρδιά, εξασφαλίζοντας έτσι την ομαλή εξέλιξη του νεογνού. Επειδή όμως αυτό πρέπει να γίνει προτού δημιουργηθούν μόνιμες βλάβες στον εγκέφαλο, τώρα πλέον τοποθετείται ειδική συσκευή που στέλνοντας συνεχώς υπερήχους παρακολουθεί την ταχύτητα του αίματος. Μόλις διαπιστώσει ανωμαλίες στη ροή με ειδικό σήμα ειδοποιείται ο χειρουργός γιατρός αν χρειάζεται να επέμβει ή, στην καλύτερη περίπτωση, να χορηγηθούν τα κατάλληλα φάρμακα στο νεογνό. Μάλιστα η τελευταία λέξη σε αυτή την τόσο κρίσιμη παρακολούθηση θέλει δοκιμαστικά μια καλύπτρα με 128 αισθητήρες να απλώνεται προστατευτικά ώστε, παρ' όλο που το βρέφος αλλάζει συνεχώς θέση, μέσα σε ένα δευτερόλεπτο να εντοπίζεται και πάλι το κρίσιμο αγγείο για την επέμβαση του χειρουργού, αν και αυτό δεν είναι μεγαλύτερο από δύο χιλιοστά του μέτρου.

Επειδή όμως και στο αναπνευστικό σύστημα χρειάζεται μερικές φορές παραπάνω υποστήριξη από αυτήν με τον εμπλουτισμένο αέρα που περιγράψαμε, ερευνητές στις Ηνωμένες Πολιτείες δοκιμάζουν τις αντιδράσεις των πρόωρων βρεφών όταν τους γεμίσουν τους πνεύμονες με υγρό ανθρακοφθόριο, που είναι σε θέση να μεταφέρει οξυγόνο παίρνοντας το διοξείδιο του άνθρακα και κρατώντας ταυτόχρονα τις κυψελίδες σωστά διογκωμένες. Διότι σε αυτό το πρόωρο στάδιο όπου βρίσκεται το νεογνό δεν έχει σχηματιστεί επάνω σε καθεμία από αυτές το προστατευτικό στρώμα από φωσφολιπίδια, κινδυνεύοντας έτσι με άμεση καταστροφή κατά την εκπνοή γιατί θα κολλήσουν τα τοιχώματά τους σαν ένα μπαλόνι που του έφυγε ο αέρας, χωρίς όμως να μπορούν να ξανανοίξουν.

Οπως καταλαβαίνουμε, προχωρώντας προς το αύριο θα εντείνονται οι προσπάθειες για να κρατιούνται στη ζωή πρόωρα βρέφη που έχουν την ατυχία να γεννιούνται όλο και πιο νωρίς, ταυτόχρονα όμως την τύχη, σε σχέση με άλλα, να βρεθούν σε κλινικές όπου η ανθρώπινη ζωή υπολογίζεται περισσότερο.
Ο,τι δεν είχαμε δει ως τώρα

Ναι, δεν υπήρχε άνθρωπος στον κόσμο που να έχει δει ηλεκτρόνιο και πολλοί δεν ήλπιζαν ότι θα ήταν δυνατόν να δουν σε κάποια φάση της ζωής τους. Τώρα όμως τα δεδομένα έχουν αλλάξει. Το πιο κοντινό σημείο που είχαμε φθάσει στον μικρόκοσμο ήταν τα όρια ενός ατόμου όπου η ακίδα ενός ηλεκτρονικού μικροσκοπίου μπορούσε να παρακολουθήσει το περίγραμμά τους και να μας δώσει μια απεικόνιση της τοποθέτησής τους στον χώρο. Στα εργαστήρια της Μπελ στις Ηνωμένες Πολιτείες κατάφεραν και πέρασαν στη γυάλινη ακίδα του ηλεκτρονικού μικροσκοπίου τους δύο απειροελάχιστου πάχους σύρματα που καταλήγουν σε μια επίπεδη άκρη, μόλις 500 άτομα σε πλάτος, φτιάχνοντας έτσι ένα τρανζίστορ τόσο ευαίσθητο ώστε να μπορεί να ανιχνεύσει ακόμη και το ένα εκατοστό του φορτίου που παρουσιάζει το ηλεκτρόνιο. Στη φωτογραφία βλέπουμε το αποτέλεσμα της κίνησης του μικροσκοπίου επάνω από ημιαγωγό υλικό όπου έχουν τελικά απεικονιστεί τα ηλεκτρικά πεδία των ηλεκτρονίων. Ρίχνοντας φως στα άτομα του υλικού οι ερευνητές της Μπελ ισχυρίζονται ότι συγκρίνοντας τις αλλαγές στις εικόνες μεταξύ τους «είδαν» τα ηλεκτρόνια να κινούνται. Επειδή η συσκευή έχει δυνατότητες βελτίωσης κατά 100 φορές και αν ακόμη δεν τα είδαν τόσο καλά τα ηλεκτρόνια να κινούνται, είναι βέβαιο ότι σε λίγο θα τα δουν κι εκείνοι, θα τα δούμε κι εμείς. Οποιος θέλει να πάρει ήδη μια γεύση των εικόνων αυτών του μικρόκοσμου ας επισκεφθεί τη διεύθυνση: http://www.lucent.com./press/0497/970425.bla.html.
Οχημα που πάει με εξακίνηση

Ερχονται κάτι στιγμές που θα ευχόσουν το αυτοκίνητό σου να μπορούσε να παρκάρει στον ελάχιστο χώρο που βρήκες κενό αλλά δυστυχώς ο κλασικός ελιγμός που τόσο κουράστηκες να μάθεις δεν είναι δυνατόν να γίνει. Αχ, και να μπορούσε το αμάξι να σταθεί δίπλα, πατώντας ένα κουμπί να κινηθεί κάθετα και να γλιστρήσει απαλά στην πολυπόθητη θεσούλα που περιμένει αδειανή. Γιατί λοιπόν να μην μπορεί ένα όχημα να κινείται με την ευελιξία μιας αναπηρικής πολυθρόνας; σκέφτηκε ο Στίβεν Κίλο στο Εργαστήριο του Οουκ Ριντζ, και μετά από μελέτη πολλών λύσεων, που άλλοι είχαν προτείνει ως τότε, κατέληξε στην απροσδόκητη σχεδίαση μιας κινητής βάσης όπου υπάρχουν τρία συγκροτήματα τροχών, το ελάχιστο για μια ευσταθή κίνηση. Η πρωτοτυπία της επινόησης είναι πως σε κάθε συγκρότημα εκτός από τον δυνατό ηλεκτροκινητήρα υπάρχουν δύο τροχοί σε κάθετη γωνία ο ένας με τον άλλον. Είναι όμως δυνατή η στροφή τους προς κάθε κατεύθυνση και η κίνησή τους με διαφορετικές ταχύτητες ο καθένας, ώστε τελικά η βάση να μπορεί να κινηθεί απεριόριστα. Σε ευθεία, σε καμπύλη, να περιστραφεί και γενικά να μην υπάρχει τροχιά που να είναι αδύνατον να την πραγματοποιήσει. Δεν είναι και τόσο εύκολο να συντονιστούν οι έξι τροχοί και γι' αυτό χρειάστηκε κάποιος ειδικός στους κομπιούτερ να γράψει πρόγραμμα ώστε μέσω αυτού να συνδυάζονται αποτελεσματικά μεταξύ τους. Στην επίδειξη που έγινε όλοι έμειναν έκπληκτοι από την ευκινησία της καθώς οι κατασκευαστές της πλατφόρμας είχαν προσαρμόσει επάνω της ένα ειδικό μολύβι που μπορούσε χάρη σε έναν τηλεκατευθυνόμενο μηχανισμό να γράφει γράμματα στο πάτωμα και μάλιστα καλλιγραφικά. Ετσι οι πρώτοι πελάτες πείσθηκαν και έδωσαν παραγγελίες για αναπηρικές καρέκλες και για φόρτωση βομβών σε αεροπλάνα στις πίστες των αεροδρομίων. Φυσικά όποια αδιόρατη σχέση μεταξύ των δύο θα πρέπει να θεωρηθεί εντελώς τυχαία.
Ηλεκτρομαγνητική ρύπανση

Ενα από τα μεγάλα μυστήρια της εποχής μας παραμένει το αν οι ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες, από τα καλώδια της υψηλής τάσης ως τις οικιακές μικροσυσκευές, βλάπτουν την υγεία των κατοίκων μιας πόλης. Οι μελέτες που κατά καιρούς γίνονται δεν καταφέρνουν να βρουν κάτι σαφώς επιβαρυντικό, αλλά πάντα κλείνουν τα συμπεράσματά τους με κάθε επιφύλαξη για ό,τι ήθελε προκύψει στο μέλλον.

Υπάρχει πάντως μια τάση σήμερα από τους κατασκευαστές των ηλεκτρικών συσκευών καθημερινής χρήσης να κόβουν όσο μπορούν τις ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες που φθάνουν στο σώμα του καταναλωτή όταν βρίσκονται σε λειτουργία. Κύριος τρόπος άμυνας παραμένει το να θωρακίζουν με μεταλλικές πλάκες τα τμήματα της συσκευής με τη μεγαλύτερη ακτινοβολία. Σε αυτή την προσπάθεια τώρα θα έχουν πολύτιμο βοηθό ένα πρόγραμμα που εκπονήθηκε στο Τεχνικό Πανεπιστήμιο του Ντάρμσταντ. Οι γερμανοί ερευνητές κατάφεραν με τις κατάλληλες εντολές και το συνοδευτικό πακέτο γραφικών να προσομοιώσουν τη λειτουργία μιας συσκευής κάνοντας ορατό τον τρόπο με τον οποίο υφίσταται στον γύρω χώρο ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία. Και είναι αυτό ενδιαφέρον γιατί έτσι βρίσκουν τι ποσότητα θα έφθανε σε πραγματικές συνθήκες στο σώμα αυτού που χρησιμοποιεί τη συσκευή. Ετσι είναι ακόμη πιο εύκολο στη συνέχεια για τους κατασκευαστές να θωρακίσουν σωστά το προϊόν που πρόκειται να κυκλοφορήσουν στην αγορά.

Στην εικόνα παρατηρούμε τη διαφορά στην ακτινοβολία ανάλογα αν ένα κινητό ο κάτοχός του το κρατάει σε όρθια ή οριζόντια θέση. Και προφανώς όσοι φοβούνται τις ακτινοβολίες θα πρέπει να προτιμήσουν την... όρθια στάση.




Το ΒΗΜΑ, 10/08/1997